حقیقت از کجا بفهمیم زمین گنج دارد در سه کلمه کوچک

حاکم اسفراین بوده؛ اما از سکههایی که او در سال ۷۱۷ و۷۳۲ هجری قمری ضرب کرده. ق آقا کمال وزیر کل خراسان ممیزی تربت خراسان، ممیّزی جهان ارغیان، کلیدر، معدن و سرکار اسفراین رابه بوداق قزوینی واگذار کردند (قزوینی، بوداق، ۱۹۹۹ م :۱۰۱-۱۰۲). ق شاه طهماسب از دامغان به سوی خراسان روان شد… سمت و سوی اصلاحات سپهسالار در نظام قضایی اعلان و اجرای کتابچه دستورالعمل دیوانخانه عدلیه، نگارش تعدادی قانون برای حمایت از حقوق رعیّت و تحدید قدرت حکام و ایجاد ساختار قضایی مدرن بودهاست. ق با امرای خود و لشکریانش به نزد صدر الدین حموی جوینی اسفراینی رفت و اسلام اختیار کرد و کلمه توحید گفت و جمله مسلمان شد و آن سال عبادت-ها کرد و ائمه را نواخت مبالغی را برای مساجد و مدارس و خانقاهها مصروف داشت. اسفراین نیز از جمله مناطق تحت فرمان او بود که در آن به نام او سکه ضرب شد. بهطور کلی شواهد باستانشناسی از دوران ایلخانی بیانگر رشد و شکوفایی شهر اسفراین میباشد؛ به گونهای که شهر اسفراین در این دوره بیشترین گستردگی را داشته و شهر به بخشهای مختلف چون بخش صنعتی، ضرابخانه، بازار، مسجد و آبانبار و بخش حاکمنشین تقسیم میشدهاست که احتمالاً بخشهای متعدد دیگری نیز داشته؛ که به دلیل وسعت زیاد شهر و کمبود کاوشهای باستانشناسی تاکنون باستان شناسان موفق به کشف و دستیابی به آنها نشدهاند.

در شش فرسخی اسفراین جنگ سختی بین آنها صورت گرفت که دراین جنگ از سپاهیان محمدبیک که ششصد نفر بودند سیصد نفر کشته و از سپاهیان ازبک که سه هزار نفر بودند هفتصد نفربه قتل رسیدند (روملو، ۱۳۵۷: ۲۵۸-۲۵۷). ق در زمان پادشاهی شاه تهماسب اول جغتای بهادر ازبک با سه هزار سوار به تاخت خراسان و ازجمله اسفراین آمده بود، درهمین زمان زین الدین سلطان شاملو حاکم اسفراین این خبر را شنید، محمود بیک را با جمعی از ملازمان به جنگ با آنها ارسال نمود. پس از آن دردوره صفویه به خاطرحملات مکرر ازبکان ، قلعه (کهندژ) اسفراین اهمیت زیادی پیدامی کند و اکثر منابع دوره صفویه به آن اشاره کرده اند ولی حصار آن نیز اهمیت خود را از دست نمی دهد . از موارد دیگری که میتوان به آن اشاره کرد کشف کاشیهای زرینفام (تصویر شماره ۱۵) ایلخانی و سفالهای شاخص این دوره و گچبریهای زیبایی (تصویر شماره ۱۶) است که از حفاری بخشهای ایلخانی شهر تاریخی بلقیس به وفور بهدست آمدهاست. بعد از فتح سوپرجام فوتبال یوفا در سال ۲۰۰۹، سرمربی بارسلونا پپ گواردیولا اعلام کرد که احتمالاً مسی بهترین بازیکنی است که او تا به حال دیده است.

سپ بلاتر رئیس فیفا بعد از اهدای توپ طلا به مسی اظهار داشت که او وقتی دید مسی توپ طلا را دریافت میکند شگفت زده شده است. شاه اسماعیل بعد از تصرف مشهد شیبک خان را در مرو محاصره کرد و او را به قتل آورد (گمنام، عالم آرای صفوی: ۳۱۴) و دراین زمان حکومت اسفراین هم به تصرف شاه اسماعیل در میآید. ق پهلوان قلی سلطان، و حاجم سلطان ازبک ناگهان از جانب خوارزم به حوالی اسفراین آمدند. ق، محمد تیمور سلطان پسر شیبک خان با همراهی عبیدالله خان ازبک به جانب خراسان حملهور و از مرو تا اسفراین را به تصرف خود درمیآورد و تا چند ماه بر این مناطق تاخت تاز کرد و با شنیدن حرکت سپاه صفویه به سمت خراسان، از این منطقه گریخته و درهمین زمان برون سلطان تکلو حاکم اسفراین بود و در سال ۹۲۰ ه. ق ابوالفتح محمد حسین میرزا پسر سلطان حسین بایقرا حکمرانی اسفراین را بر عهده داشت در همین سال از استرآباد تا نیشابور را به تصرف خود درآورد (ترابی طباطبایی و سعید سلیمانی ،۱۳۸۶: ۱۴۵).

دولت تیموریان:در اواخر قرن هشتم شخصی به نام تیمور که ادعا داشت از اعقاب چنگیزخان است، توانست بر رقیبان خود غلبه نموده، به تدریج تمام آسیای مرکزی و ماوراءالنهر را تصرف کند. با تکیه بر بخشش خدا میتوان به سعادت رسید. در زبانهای هند و اروپایی قدیم کلمه دیو به معنای خدا میباشد. بندرهای فعال در استان مازندران، شامل بندر نوشهر، بندر امیرآباد و بندر فریدونکنار بیشتر جهت حمل کالا بین ایران و کشورهای حاشیه دریای مازندران مورد استفاده قرار میگیرند و در جابجایی مسافر نقشی ندارند. پس از مرگ غازان، سلطان محمد خدابنده در سال ۷۰۳ هجری زمام امور را بهدست گرفت و به ضرب سکه پرداخت پس از گرویدن او به شیعه، نام دوازده امام در حاشیه سکهها نوشته شد (سرفراز وآور زمانی، ۱۳۸۳: ۲۸۰). تنها سکهای که از این پادشاه موجود و در اسفراین ضرب شدهاست داری تاریخ ۶۹۷ هجری میباشد (نیک گفتار، ۱۳۸۹: ۶۶) (تصویر شماره ۱۰).